معرفی انواع مقالات علمی که در مجلات معتبر به چاپ می‌رسند

یکی از موضوعاتی که امروزه مطرح می‌باشد، یادگیری روش های ‌پژوهشی و نگارش مقالات معتبر است که علاوه بر تقویت رزومه و بالابردن شانس اپلای، در بالابردن جایگاه علمی شخص نیز موثر می‌باشد. شما با شناخت انواع مقاله ها و شیوه نگارش آن‌ها به محققی توانا تبدیل خواهید شد. به ویژه اینکه شناخت انواع مقالات برای افراد مبتدی و کسانی که به تازگی در این مسیر گام گذاشته‌اند، بسیار موثر خواهد بود. در واقع مقاله‌نویسی راهی مناسب برای اظهار و ارائه دانش و نظرات خود در دنیای علم و تحقیق است.

از آن‌جایی که مقالات یک پژوهشگر نقش موثری در ارتقای علمی و کاری او دارند، بسیاری از دانشجویان و محققان به‌دنبال چاپ مقالات خود در مجلات معتبر علمی هستند و تمایل دارند که روش های نگارش مقالات را آموخته و خود قادر به نوشتن چنین اثری باشند. به همین منظور در این نوشتار قصد داریم شما را با انواع مقالات و جایگاه علمی آن آشنا نمائیم.

تفکیک انواع مقالات علمی

• دسته‌بندی انواع مقالات براساس ساختار
• دسته‌بندی انواع مقالات براساس مکان انتشار وچاپ.

انواع مقالات براساس نوع و ساختار

مقاله پژوهشی (original research)

مقالات پژوهشی حاصل  پژوهش و تحقیقی است که خود مولف انجام داده است و بسیاری از مقالات در این قالب قرارمی‌گیرند. در این نوع مقالات پژوهشگر یافته‌های خود پیرامون یک موضوع جدید را بیان می‌کند. مقاله پژوهشی بیانگر تلاش محقق درخصوص موضوعی است که قبلاَ پیرامون آن تحقیقی انجام نگرفته است و جدید محسوب می‌شود. به همین دلیل است که چنین مقالاتی شانس و فرصت بیشتری برای چاپ شدن دارند.

در نوشتن مقالات پژوهشی باید برخی قواعد اخلاقی رعایت و از سرقت ادبی دوری شود. سرقت ادبی از جمله معضلاتی است که در پژوهش ها دیده می‌شود و اگر شما دستاوردهای دیگران را به نام خود منعکس کنید و خود درخصوص موضوعی جدید تحقیق لازم را انجام نداده باشید،  سرقت ادبی محسوب می‌شود. به‌طور کلی، هر گاه فردی دست به انتشار محتوایی بزند که حاصل فکر و تلاش دیگران است، سرقت ادبی انجام شده‌است.

لازمه دوری از سرقت ادبی این است که روش‌های استناددهی و ذکر نقل‌قول‌ها را به خوبی بلد باشید و ارجاعات و منابع را هم به درستی در مقاله‌تان ذکر نمائید. جالب است بدانید که بعد از اینکه مقاله‌تان را نوشتید، روش‌هایی وجود دارد که می‌توانید به کمک آنها درصد تشابه متن را پایین اورده و تردید سرقت علمی را از تحقیق خود دور کنید. نرم‌افزارهایی مانند آیتنتیکیت (iThenticate) می‌توانند به شما در این راه کمک نمایند. بدین صورت که بعد از اینکه مشخص شد، درصد تشابهات چقدر است، شما می‌توانید قسمت های مشابه را مشاهده و سپس آن ها را بازنویسی نمایئد و بدین ترتیب متن خود را از حالت کپی و تشابه خارج نمائید. البته قابل ذکر است چنین فرایندی نیاز به دقت و مهارت و قدرت نگارش علمی مناسب دارد.

به طور کلی داشتن مقالات علمی پژوهشی بسیار تاثیر‌گذار است و می‌تواند دستاورد مناسبی برای شما در زمینه تخصصی و علمی‌تان باشد. با این کار اعتبار علمی‌تان بالا می‌رود و شانس مناسبی برای پذیرش در مقاطع تحصیلات تکمیلی یا اپلای پیدا می‌کنید.

مقاله مروری (Review Article)

مقالات مروری خلاصه‌ای از تحقیقات و نکات ذکر شده پیرامون موضوعی خاص است و جایگاه فعلی موضوع و آینده آن را نمایان می‌سازد. در این نوع مقالات تجزیه تحلیل موضوع و نتایج حاصله و مشکلات موجود درخصوص ان موضوع بیان می‌شوند.

برای نوشتن یک مقاله مروری باید از سوی مجله مورد نظر دعوت‌نامه‌ای دریافت نمائید. اگر قصد دارید یک مقاله مروری بنویسید پیش از شروع کار به ادیتور مجله مورد نظرتان ایمیل بزنید و پیش‌نویسی از موضوع را برای او ارسال کنید. تعداد کلمات مقاله مروری بستگی به موضوع و شرایط شکلی مجله ای دارد که قصد دارید مقاله خود را در آن به چاپ برسانید. از آن‌جایی که مقالات مروری اطلاعات جامعی درباره آنچه قبلا پژوهش‌ شده، جمع‌آوری می‌کنند پایگاه داده خوبی برای محققان دیگر هستند و معمولاَ مورد استناد زیادی قرار می‌گیرند. درواقع اطلاعات تازه یا دستاوردهای جدیدی در مقالات مروری بحث و ارائه نمی‌شود. این دسته از مقالات می‌توانند شامل انتقاداتی به آثار گذشته‌ بوده و وضعیت کنونی و آینده یک موضوع کارشده در حیطه‌ای تخصصی را بیان نمایند.

گزارش‌ها یا نامه‌های کوتاه (short letters or reports)

این نوع در واقع گزارش کوتاهی از مقاله پژوهشی است و از لحاظ تعداد کلمات محدودیت زیادی دارند. همچنین قبل از اینکه پژوهشگر مقاله کامل پژوهشی خود را ننویسد این گزارش قابل انتشار نخواهد بود. ساختار این نوع مقالات شبیه مقالات پژوهشی است. علاوه براین در مقالات گزارشی باید از جداول و نمودارها هم برای بیان منظور استفاده شود.

مطالعات موردی (case-study)

در این نوع مقالات به موارد خاصی از یک موضوع جالب و بدیع اشاره می‌شود. هدف اصلی این مطالعات آگاه‌سازی سایر پژوهشگران پیرامون احتمالاتی است که یک پدیده خاص ممکن است ایجاد نماید.  معمولا این نوع مقالات در زمینه پزشکی پرکاربرد هستند.

در مطالعات موردی پزشکی به شرایط خاص یک بیمار، تشخیص بیماری او، علائم و راهکارهای پزشکی که برای درمان آن بیماری انجام گرفته است، اشاره می‌شود. این گزارش‌‌ها باید درباره مطالعه موردی باشد که قبلا ناشناخته بوده است. به همین دلیل این نوع مقالات بیشتر توسط محققان باتجربه تهیه می‌شود. این نوع مقالات نقش موثری در توسعه تحقیقات کابردی و علوم پزشکی دارند.

از آن‌جایی که در مطالعات موردی، شرایط و موقعیت‌هایی خاص مورد توجه قرار می‌گیردد و محققان مشغول به تحقیق روی این مسائل می‌شوند لذا بسیار عمیق هستند و به پیش‌برد علمی و تخصصی موضوعات کمک زیادی می‌کنند. مطالعات موردی در دسته‌بندی تحقیقات کیفی قرار می‌گیرند و آثار مفید زیادی به همراه دارند.

مقاله نظری (opinion article)

مقالات نظری به مقالاتی گفته می‌شود که محقق آن به بررسی و تحلیل یک تحقیق خاص می‌پردازد. او در این مقاله می‌تواند به نقاط قوت و ضعف تئوری ارائه شده اشاره کند و یا حتی آن موضوع خاص را نقد کند. مقالات نظری بسیار کوتاه هستند و غالباَ تا ۲هزار کلمه محدودیت دارند. لذا این هنر نگارشی نویسنده هست که بتواند با توجه به محدودیت کلمات موضوعی را مورد نقد قرار داده یا دستاورد جدیدی را مطرح سازد.

بخش های این مقالات به شرح زیر است:

• چکیده
• مسأله و موضوع پژوهش مورد بحث
• هدف و ساختار مقاله؛
• منابع مورد استفاده؛
• نتیجه‌گیری.

 نقد کتاب (book review)

این مقالات در معمول مجلات علمی به چاپ می‌رسند و هدف از نقد کتاب ارائه بینش و نظریه درباره آخرین کتاب‌‌های علمی منتشر شده می‌باشد. نوشتن این نوع مقالات زمان زیادی نمی‌برد و برای محققان مبتدی بسیار مفید است چرا که به آنها این امکان را می‌‌دهد از جدیدترین تحقیقات انجام‌شده در زمینه کاری‌شان آگاه شده و رزومه خود را نیز تقویت نمایند.

بخش‌های این مقالات به شرح زیر است:

• چکیده
• مسأله و موضوع پژوهش مورد بحث
• هدف و ساختار مقاله
• منابع مورد استفاده
• نتیجه‌گیری

مقالات براساس محل انتشار آن‌ها

مقالات ISI

ISI موسسه‌ای علمی است که در زمینه ارائه خدمات علمی فعالیت‌های ثمربخش زیادی دارد. یکی از اقدامات این موسسه، ایجاد پایگاهی غنی از مجلات و کتبی است که بنا به استانداردهای سخت‌گیرانه آن، اجازه ورود به پایگاه را پیدا می‌کنند. مجلاتی که شرابط لازم جهت پیوستن به پایگاه ISI را داشته باشند در آن نمایه خواهند شد و از آن به مجلات ISI یاد می‌شود. مقاله ISI از ارزش علمی بالایی برخوردار اند و در قوی نمودن رزومه شما بسیار مفید خواهند بود.

مقالات اسکوپوس (SCOPUS)

یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های اطلاعاتی  مانند ISI در سال ۲۰۰۴ میلادی توسط ناشر هلندی الزویر (ELSEVIER) راه‌اندازی شد. این پایگاه با موسسات علمی مختلف در تعامل و همکاری است و تعداد استنادات مقالات علمی را گزارش می‌دهد. مقالات تمام رشته‌ها در اسکوپوس موجود اند و مجلاتی که در رتبه‌بندی این پایگاه دارای جایگاهی هستند، مجلات اسکوپوس نام دارند و اگر مقاله‌تان در آنها چاپ شود، مقاله‌ شما مقاله‌ اسکوپوس محسوب می‌شود. مانند پایگاه ISI که از شاخص‌هایی مانند ایمپکت فکتور برای رتبه‌بندی مجلات خود استفاده می‌کند در اسکوپوس هم شاهد رتبه‌بندی بر حسب شاخص Q هستیم. اگر مجله‌ای Q1 عنوان شود، یعنی بالاترین رتبه در میان مجلات اسکوپوس را داراست و اگر مجله‌ای Q4 شود، کمترین امتیاز را در میان مجلات اسکوپوس از آن خود کرده است.

 مقالات ISC

ISC  مانند ISI پایگاه داده‌ای است که در آن استانداردهایی سخت‌گیرانه برای پذیرش مجلات و کتب علمی پیش بینی شده‌است.

این پایگاه داده مختص پژوهشگران و اصحاب علمی دنیای اسلام است و هدف از تاسیس آن وجود بستری برای رشد علمی جوامع اسلامی و افزایش تعاملات میان آن‌ها بوده است. اگر مقاله شما در این پایگاه داده منتشر شود با عنوان مقاله ISC شناخته خواهد شد. مقالات ISC هم از اعتبار خوبی برخوردار است و می‌تواند نقش مهمی در ارتقا رزومه و جایگاه علمی شما ایفا نماید.

مقالات کنفرانسی

این نوع مقالات معمولا برای ارائه در کنفرانس ها ارائه می‌شوند و فرایند داوری آنها بسیار کوتاه است. همچنین لازم است شما برای ارائه مقاله خود در کنفرانس هزینه ای نیز پزداخت نمائید.

اعتبار مقالات کنفرانسی مانند مقالات پژوهشی نمی‌باشد و در مقایسه با مقالاتی که در مجلات به چاپ می‌رسند اعتبار کمتری دارد ولی به طور کلی برای پژوهشگران تازه کار شرکت در کنفرانس‌ها و ارائه مقاله می‌تواند زمینه رشد علمی و تبدیل شدن به محققی تواناتر را فراهم سازد.

به طور کلی مجلات علمی معتبر به دو دسته مجلات علمی داخلی و خارجی تقسیم می شوند. مجلات داخلی شامل مجلات علمی پژوهشی، مجلات علمی تخصصی و مجلات علمی ترویجی هستند. مجلات خارجی نیز شامل مجلات تامسون رویترز (مقالات ISI)، پایگاه اطلاعاتی جهان اسلام (Isc)، اسکوپوس (Scopus) و پاب‌مِد (Pubmed) می‌باشند.